دربارهی طرح
طرح پژوهشی «پیشینه و سازوکارهای نهادهای تامینی و حمایتی در ایران» که پس از انعقاد قرارداد میان «موسسهی عالی پژوهش تامین اجتماعی» و «خانهی پژوهش نواندیش» به اجرا گذاشته شد، با سپری شدن دورهی زمانی پنجماهه ـ از نیمهی آذرماه ۱۳۸۴ تا نیمهی اردیبهشتماه ۱۳۸۵ ـ به پایان رسیده است. علاوه بر مصاحبههای مذکور، تحقیقات تاریخی، وقفنامهها و ... نیز برای انجام این پژوهش مورد استفاده قرار گرفتهاند.
در چارچوب این پژوهش طی ۳۰۰ جلسه، با ۶۰ نفر از اساتید دانشگاه و صاحبنظران تاریخ اجتماعی ایران، بانیان و مدیران نهادهای خدمترسان (اعم از وقفی و غیروقفی)، مدیران دستگاههای اجرایی عرصهی تامین و حمایت، مدیران سازمان اوقاف و صاحبنظران مبانی فقهی ـ حقوقی وقف گفتوگو صورت گرفته است.
مطابق آنچه در گزارش پژوهش مشاهده میشود، پیش از آغاز گفتوگوها و انجام مصاحبهها، دو فرض پایه به عنوان فروض آغازین پژوهش مدنظر قرار گرفتهاند:
بر این اساس، حدسهای پژوهش در سه مورد سامان یافته است:
آنگاه چارچوب پرسشها از هر یک از طیفهای مصاحبهشوند طراحی شده که پرسشهای مربوطه در گزارش طرح در دسترس است. مصاحبه با صاحبنظران عرصهی تاریخ اجتماعی در پنج مفصل تاریخی شامل عهد باستان، دوران مغول، دوران صفویه، دوران قاجار و دوران پهلوی طراحی شده است.
در همین حال، پژوهش برای بررسی موقعیت نهادهای خدمترسان به میدان تهران اکتفا نکرده و موقعیت این نهادهای را در قطبهای جغرافیایی خیرات و مبراتی ایران نظیر شهرهای کرمان، شیراز، اصفهان، مشهد، کاشان، یزد، زاهدان و تبریز نیز پیکاوی کرده است.
یافتههای پژوهش
مطابق گزارش شهید صابر، پژوهش در پایان مرحلهی جمعآوری و تنظیم اطلاعات، به درک و دریافتهای مرحلهای در محورهایی چند دسته یافته است که بدینترتیب قابل مطالعه است:
پیشنهادهای پژوهش
در پرتو یافتههای پژوهش و نیز با عنایت به:
دستیابی به الگوی کارشناسیشده تعامل میان دستگاههای اجرایی در موضع «سیاستگذار ـ حامی» و نهادهای خدمترسان در موضع «ایده ـ اجرا» ضروری است.
***
لازم به ذکر است که مدیر این طرح (و مصاحبهکننده و ویراستار) شهید هدی صابر و همکاران طرح آقایان محمود طاهر احمدی (پژوهشگر و سامانده متنها)، میکائیل عظیمی(پژوهشگر و سامانده متنها)، حنیف صابر (دستیار پژوهش) و نادر هدایت (پیادهکنندهی متن مصاحبهها) و خانم مهتا وزوایی(پژوهشگر و سامانده متنها) بودهاند.